Αγαπητοί φίλοι των «Ιπποδρομιών»,
Με χαρά και υπερηφάνεια σας παρουσιάζουμε το τρίτο – και τελευταίο – μέρος του αφιερώματος στις Ιπποδρομίες που διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία, ενώ σήμερα που ολοκληρώνεται θα ενσωματωθεί και στην θεματική ενότητα «Εισαγωγή στις Ιπποδρομίες»:
Οι Ιπποδρομίες στην Αρχαία Ολυμπία
Ιστορικά στοιχεία για τις Ιπποδρομίες στην Αρχαία Ολυμπία
 |
| Ιπποδρομία με τέθριππο (αγγειογραφία) |
Ο πρώτος αγώνας αρματοδρομίας που αναφέρει η παράδοση είναι όπως προείπαμε αυτός μεταξύ του Πέλοπα και του Οινομάου, βασιλιά της Πίσας, μύθος που συνδέεται άμεσα με την Ολυμπία. Αρματοδρομίες επίσης αναφέρει και ο Όμηρος, στους αγώνες που οργάνωσε ο Αχιλλέας προς τιμήν του νεκρού φίλου του Πατρόκλου. Προστάτης του αγωνίσματος της αρματοδρομίας θεωρείτο ο θεός Ποσειδώνας.
Τα αγωνίσματα αρματοδρομιών στην Ολυμπία ήταν:
Το τέθριππο: Το άρμα, ένα μικρό ξύλινο δίτροχο όχημα, συρόταν από τέσσερα άλογα. Το μήκος της διαδρομής ήταν δώδεκα γύροι του ιπποδρόμου. Το τέθριππο εισάγεται στην 25η Ολυμπιάδα (680 π. Χ.) και διεξάγεται έως και το 241 μ.Χ.
Η απήνη: Εισάγεται στους Ολυμπιακούς αγώνες το 500 π.Χ. στην 70η Ολυμπιάδα και καταργήθηκε το 444 π.Χ. στην 84η Ολυμπιάδα. Το άρμα έσερναν δύο ημίονοι.
Η συνωρίδα: Άρμα που έσερναν δύο άλογα. Εισάγεται στην 93η Ολυμπιάδα (408 π.Χ.).
Το τέθριππο πώλων: Εισάγεται στην 99η Ολυμπιάδα (348 π.Χ.). Το μήκος της διαδρομής ήταν οκτώ γύροι του ιπποδρόμου.
 |
| Ο «γνωστός» ηνίοχος των Δελφών |
Η συνωρίδα πώλων: Εισάγεται ως αγώνισμα στην 128η Ολυμπιάδα (268 π.Χ.).
Στους ομηρικούς χρόνους ηνίοχος ήταν ο ίδιος ο ιδιοκτήτης, αλλά στους ιστορικούς χρόνους οι ηνίοχοι δεν ήταν οι ιδιοκτήτες των αλόγων. Η νίκη, όμως, ανήκε στους ιδιοκτήτες οι οποίοι μάλιστα στέφονταν νικητές, ενώ για τον ηνίοχο το βραβείο ήταν μια μάλλινη ταινία που ο ιππότροφος (ο ιδιοκτήτης δηλαδή του ίππου) του έδενε στο μέτωπο. Για το λόγο αυτό στην Ολυμπία έχομε ονόματα γυναικών που αναφέρονται ως νικητές στις αρματοδρομίες (Κυνίσκα), παιδιών ή και πόλεων.
Οι ηνίοχοι κατά την εκτέλεση του αγωνίσματος επεδίωκαν να καταλάβει το άρμα την εσωτερική πλευρά του Ιπποδρόμου, προκειμένου να διανύσουν μικρότερη απόσταση. Ονομαστοί ηνίοχοι της αρχαιότητας ήταν ο Κάρρωτος (ηνίοχος του βασιλιά Αρκεσιλάου), ο Φίντις ο Συρακούσιος, ο Νικόμαχος ο Αθηναίος, ο Χρόμιος (ηνίοχος του Ιέρωνα των Συρακουσών) κ.ά.
Τα ιππικά αγωνίσματα
Τα ιππικά αγωνίσματα εισάγονται για πρώτη φορά στην Ολυμπία στην 33η Ολυμπιάδα το 648 π.Χ. με τις ιπποδρομίες των τελείων κελήτων, το οποίο ήταν αγώνισμα με αναβάτη σε άλογο που έκανε έξι φορές το γύρο του Ιπποδρόμου.
Το 469 π.Χ. (71η Ολυμπιάδα) εισάγεται η κάλπη (ιπποδρομίες φοράδων) και το 256 π.Χ. (131η Ολυμπιάδα) η ιπποδρομία των πώλων. Στις ιπποδρομίες ο αναβάτης ίππευε γυμνός, δίχως εφίππιο και αναβολείς, κρατώντας το μαστίγιο και τα ηνία, όπως απεικονίζεται σε διάφορες παραστάσεις αγγείων. Το εφίππιο πιθανότατα χρησιμοποιούσαν μόνο οι πολεμιστές. Τέλος, όπως οι ηνίοχοι έτσι και οι αναβάτες υπηρετούσαν τους ιδιοκτήτες των αλόγων.
Τέτοιες προσπάθειες που στοχεύουν στην ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων των Ιπποδρομιών εκτιμούμε πως θα έπρεπε να είχαν προ πολλού γίνει τόσο από τον ΟΔΙΕ όσο και από το Υπουργείο Πολιτισμού ιδιαίτερα, αν φυσικά υπήρχε η βούληση της Πολιτείας διαχρονικά για την στήριξη, την προβολή και την προώθηση του αθλήματος. Οι Ιπποδρομίες (όπως αποδεικνύεται περίτρανα για πολλοστή φορά μέσα από τις ιστορικές καταγραφές) προάγουν τον Πολιτισμό, τον Αθλητισμό, την ευγενή άμιλλα, το ευ αγωνίζεσθαι, το Ολυμπιακό ιδεώδες, την ζωοφιλία και τιμήθηκαν δεόντως από τους αρχαίους προγόνους μας. Δυστυχώς στην Ελλάδα σήμερα, έχουν καταντήσει να αποτελούν πια ένα εντελώς παρακμασμένο σπορ, πλήρως περιθωριοποιημένο και ενοχοποιημένο, χωρίς ούτε την παραμικρή ένδειξη ότι κάτι μπορεί να αλλάξει, τουλάχιστον σύντομα…
Η πολιτιστική και πολιτισμική κληρονομιά μας είναι βαριά… Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε – αφού δεν μπορούμε με τίποτα να μοιάσουμε στους προγόνους μας, πόσο μάλλον να τους ξεπεράσουμε… – είναι να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε αν μη τι άλλο «άσβεστη την φλόγα» και «ζωντανή» την παράδοση που θέλει από τα αρχαία χρόνια τις Ιπποδρομίες (και δη τις Ελληνικές) να «φιγουράρουν» ανάμεσα στα κορυφαία Ολυμπιακά αγωνίσματα, γεγονός που αποτελεί περίτρανη απόδειξη της τιμής και της αξίας που τους προσδίδονταν ανέκαθεν.
«Ιπποδρομίες»
