Αγαπητοί φίλοι των «Ιπποδρομιών»,
Αυτή την εβδομάδα, αντί να δημοσιεύσουμε το καθιερωμένο πια «θέμα της εβδομάδας», επιλέξαμε να παρουσιάσουμε ένα σημαντικό αφιέρωμα, με αφορμή τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα στην αρχαία Ολυμπία που απασχόλησαν έντονα την κοινή γνώμη και έκαναν τον γύρο του κόσμου.
Μερικά εισαγωγικά σχόλια:
Την προηγούμενη εβδομάδα γίναμε δυστυχώς όλοι μας μάρτυρες μίας εξαιρετικά αποτρόπαιης πράξης που συντελέστηκε στο παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, με την απίστευτη σε θράσος ληστεία που είχε τελικά ως αποτέλεσμα να κλαπεί σημαντικό πλήθος αρχαίων αντικειμένων ανεκτίμητης αξίας.
Μέχρι σήμερα αποφεύγουμε επιμελώς να εκφράσουμε οποιαδήποτε άποψη για ζητήματα που δεν έχουν σχέση με το άθλημα των Ιπποδρομιών, αφού η σελίδα δημιουργήθηκε αποκλειστικά για να ενημερώνει τους φιλίππους και να προωθεί το φίλιππο πνεύμα, με τις δικές της μικρές δυνάμεις. Αυτή την φορά όμως αισθανόμαστε την υποχρέωση να καυτηριάσουμε έντονα αυτό το εξαιρετικά δυσάρεστο γεγονός, που εξέθεσε την χώρα διεθνώς και παράλληλα κατέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο ορισμένες εγγενείς αδυναμίες λειτουργίας του Κράτους σήμερα.
Οι αρχαιολογικοί χώροι – και δη η Αρχαία Ολυμπία, η κοιτίδα του Πολιτισμού και του Αθλητισμού – ισοδυναμούν με τεράστιες «παγκόσμιες Τράπεζες» της ανθρώπινης διανόησης, του πνεύματος και του πολιτισμού.
Και ρωτούμε πολύ απλά:
Έχετε δει ποτέ Τράπεζα αφύλακτη πουθενά στον κόσμο;
Η ληστεία που έγινε στο Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, στην ουσία διαπράχθηκε σε βάρος ολόκληρης της ανθρωπότητας. Τα πολιτισμικά κειμήλια που αφαιρέθηκαν εκτός από υπερ-πολύτιμα είναι και αναντικατάστατα. Είναι εξαιρετικά λυπηρό το γεγονός στα πλαίσια της προσπάθειας για την εξοικονόμηση πόρων, της περίφημης πλέον «δημοσιονομικής προσαρμογής», να λαμβάνονται δυστυχώς μέτρα και αποφάσεις που φέρνουν τέτοια αποτελέσματα. Και είναι απορίας άξιο όχι μόνο γιατί δεν έγινε άμεσα αποδεκτή η παραίτηση του Υπουργού Πολιτισμού, αλλά και γιατί δεν αποπέμφθηκε «εν ριπή οφθαλμού», στο άκουσμα και μόνο της είδησης, με δεδομένο μάλιστα ότι είχε μεσολαβήσει προ μηνός άλλη μία υπόθεση κλοπής ενός σπάνιου πίνακα από Μουσείο της Αθήνας.
Οι Ιπποδρομίες προάγουν τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό. Στην αρχαιότητα μάλιστα αποτελούσαν Ολυμπιακό αγώνισμα, κάτι που δυστυχώς εκλείπει σήμερα, στην «σύγχρονη εκδοχή» της τέλεσής τους. Όταν λοιπόν για τα «παγκόσμια σύμβολα» της αρχαίας Ολυμπίας δεν λαμβάνεται καμία ειδική μέριμνα, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως το εκάστοτε Υπουργείο Πολιτισμού θα μπορούσε να δει ποτέ με «καλό μάτι» τις Ιπποδρομίες; Μετά από τα πρόσφατα περιστατικά που αμαύρωσαν – για άλλη μία φορά…– την εικόνα της χώρας διεθνώς, μας λύθηκαν τελικά ορισμένες απορίες…
Οι «Ιπποδρομίες», θέλοντας να τιμήσουν το άθλημα των Ιπποδρομιών, είχαν προγραμματίσει εδώ και λίγο καιρό ένα μεγάλο αφιέρωμα στις Ιπποδρομίες που διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας δηλαδή, ως «παρακαταθήκη» για όλους τους νέους κυρίως φιλίππους οι οποίοι προσεγγίζουν τον χώρο για πρώτη φορά, προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους γύρω από αυτό το εξαιρετικό σπορ που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Υπολογίζαμε μάλιστα να το δημοσιεύαμε σε «ήσυχη περίοδο», όπου η ιπποδρομιακή επικαιρότητα είναι κάπως υποτονική, προκειμένου να αναδειχτεί όσο θα του άξιζε και να μην «προσπεραστεί» από τον καθημερινό καταιγισμό των ειδήσεων. Μετά από την ληστεία του Μουσείου της Ολυμπίας, αποφασίσαμε να προβούμε τώρα σε αυτό το αφιέρωμα, προκειμένου να αποτίσουμε με αυτό τον τρόπο τον δικό μας φόρο τιμής…
Εξαιτίας της πολύ μεγάλης έκτασης του αφιερώματος θα δημοσιευτεί σε τρία μέρη, ξεκινώντας σήμερα και για τρεις ημέρες, μέχρι την Παρασκευή 24-02-2012, ενώ με την ολοκλήρωσή του θα ενσωματωθεί ολόκληρο στην θεματική ενότητα «Εισαγωγή στις Ιπποδρομίες».
Ιπποδρομίες στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες
 |
| Αρχαία Ολυμπία - αρχαιολογικός χώρος (σχεδιάγραμμα των μνημείων) |
Οι Ιπποδρομίες στην Αρχαία Ολυμπία
Ιστορική αναδρομή
Τα Ολύμπια, οι Ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαιότητα, ήταν η πιο σημαντική αθλητική διοργάνωση της αρχαίας Ελλάδας και διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια μετά το 776 π.Χ.. Στα Ολύμπια έπαιρναν μέρος αθλητές από όλη την Ελλάδα (και αργότερα από άλλα μέρη) και σταδιακά απέκτησαν ιδιαίτερη αίγλη. Η διοργάνωσή τους γινόταν μέχρι το 393 μ.Χ. όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους. Από το 1896, αναβίωσαν με την ονομασία Ολυμπιακοί Αγώνες και διεξάγονται ως διεθνείς αγώνες, γνωστοί και ως Θερινοί Ολυμπιακοί.
 |
| Από την είσοδο των Ιπποδρομιακών εγκταταστάσεων στο Μαρκόπουλο |
Στην ιστορική εποχή οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο κάθε τέσσερα χρόνια. Η τετραετία αυτή ονομάζονταν «πενθετηρίς» επειδή οι αρχαίοι συμπεριλάμβαναν και τα δύο έτη της διοργάνωσης, που σημάδευαν την αρχή και το τέλος της περιόδου. Οι πενθετηρίες ονομάζονταν με τον αύξοντα αριθμό της εκάστοτε Ολυμπιάδας και χρησίμευαν ως χρονική αναφορά. Ο πρώτος καταγραμμένος εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.Χ., δηλαδή η πρώτη πενθετηρία ξεκινά το καλοκαίρι του 775 π.Χ. σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή δεν ήταν και η πρώτη φορά που γίνονταν οι Αγώνες. Τότε οι Αγώνες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν μόνο ένα αγώνισμα, η κούρσα του σταδίου. Ο Παυσανίας μνημονεύει τους κατοίκους της Ήλιδας, οι οποίοι από τα πανάρχαια χρόνια είχαν κτίσει ναό προς τιμή του Κρόνου. Όταν γεννήθηκε ο Δίας, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήρθαν από την Κρήτη στην Ήλιδα και έκαναν αγώνα δρόμου για να διασκεδάσει λίγο ο βρεφικός Δίας. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, ο Ηρακλής (όχι ο συνώνυμος ήρωας), έβαλε τους άλλους αδερφούς του, τον Παιωναίο, τον Επιμήδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα να τρέξουν, και μετά τη λήξη των αγώνων, ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τους νικητές με κλαδί άγριας ελιάς, ένα δέντρο που είχε φέρει από την χώρα των Υπερβορείων. Ο αγώνας αυτός θεωρείται ότι είναι η μυθική παράδοση των Ολυμπιακών αγώνων και χρονολογείται στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ.. Σύμφωνα με το ίδιο μύθο, ο Ιδαίος Ηρακλής ήταν εκείνος που έδωσε το όνομα Ολύμπια στους αγώνες αυτούς. Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, στην τοποθεσία αυτή πάλεψε ο ίδιος ο Δίας με τον Κρόνο για την εξουσία της Γης, ενώ ένας τρίτος μύθος συμπληρώνει ότι μετά την μάχη αυτή, διεξήχθησαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες προς τιμήν και εορτασμό της έκβασης της μάχης και της νίκης του Ολύμπιου Δία. Στους αγώνες αυτούς πήραν μέρος οι Ολύμπιοι θεοί, και μάλιστα ο Απόλλων νίκησε τον Ερμή και τον Άρη στο τρέξιμο και την πυγμαχία αντίστοιχα, σύμφωνα με τον Παυσανία.
 |
| Ιπποδρομία με τέθριππο (αγγειογραφία) |
Ωστόσο, μια άλλη ιστορία μας λέει σχετικά με το βασιλιά Οινόμαο της Πίσας, που κόρη του Ιπποδάμεια είχε φτάσει σε ηλικία για να παντρευτεί. Αυτό ανησύχησε τον βασιλιά, γιατί ένας χρησμός του είχε πει ότι θα πεθάνει από το χέρι του γαμπρού του, έτσι σχεδίασε ένα σχέδιο με το οποίο θα απέτρεπε την Ιπποδάμεια να παντρευτεί. Εξέδωσε λοιπόν μια ανακοίνωση πως κάθε μνηστήρας θα έπρεπε να ανταγωνιστεί μαζί του σε αρματοδρομία. Αν ο μνηστήρας κέρδιζε, θα έπαιρνε το χέρι της Ιπποδάμειας, όμως αν έχανε, τότε θα πέθαινε. Έτσι, οι αγώνες ξεκίνησαν. Παρά τον κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους, πολλοί μνηστήρες πήγαν στους αγώνες χωρίς να ξέρουν ότι ο βασιλιάς, είχε τα ανίκητα άλογα του θεού Άρη.
 |
| Οινόμαος και Πέλοψ (αγγειογραφία) |
Όταν ο βασιλιάς Οινόμαος νίκησε και σκότωσε 33 από τους υποψήφιους μνηστήρες, εμφανίστηκε ο Πέλοπας. Μόλις τον αντίκρυσε η Ιπποδάμεια τον αγάπησε παράφορα και συνωμότησε μαζί με τον ηνίοχο του βασιλιά, τον Μυρτίλο, για να βοηθήσει τον Πέλοπα. Ο Μυρτίλος σαμποτάρισε το άρμα του βασιλιά τραβώντας το μπουλόνι που κρατούσε έναν από τους τροχούς στη θέση του και όταν ο άρχισε ο αγώνας το άρμα ανατράπηκε στον πρώτο κιόλας γύρο. Ο βασιλιάς μπερδεύτηκε στα ηνία των αλόγων και σύρθηκε μέχρι θανάτου. Ο Πέλοπας και η Ιπποδάμεια παντρεύτηκαν και έτσι οι αγώνες ιδρύθηκαν σε ανάμνηση για την ημέρα που ο Πέλοπας νίκησε τον πανούργο βασιλιά.
«Ιπποδρομίες»
